Dit is geen kaart uit een stalenboek, noch een publicitaire foto of een toonmodel uit het atelier van een lijstenmaker. Wij hebben hier effectief te maken met fragmenten uit de schetsboeken van Rik Annerel, wiens werk gerekend wordt tot de zogezegde voorstellingsloze kunst. Deze reliëfs bewegen zich kunsthistorisch langs raakpunten met de conceptuele – en de informele kunst, roepen een bepaalde architectonische interpretatie op, geestverwant aan het Bauhaus van Walter Gropius. Geen lyrische ontboezemingen noch subjectieve zinspelingen, maar een strak, wiskundig en wetenschappelijk denken schraagt deze beeldtaal, gestoeld op een ruimtelijk ordeningsprincipe. Zowel in verticale ritmering en optische lijnzetting als in constructivistische opvatting projecteert Annerel zijn denkbeelden in sculpturale variaties met lijstprofielen, gelakte houten latten en kaderfragmenten Doel is het creëren van kunstwerken zonder mystificaties. Van nature uit schept dit materiaal reeds een meedogenloze scherpte in de hand, die beweging, tijdsverloop en dynamiek evoceert. Hieraan gaan uiteraard een aantal denkoefeningen en experimenten vooraf, die hun neerslag vinden in een massa zorgvuldige aantekeningen in schriftjes, in koele berekeningen en vormpatronen op losbladig ruitjespapier: de blauwdruk van een uiteindelijke creatie.

Misschien dat sommige kijkers deze schetsbladen louter bestempelen als een les toegepaste wiskunde en ruimtelijke meetkunde, doch precisie en een rationeel objectivisme zijn nu eenmaal de motor om de mogelijkheden van een constructivistisch concept te onderzoeken, te analyseren en visueel beeldend te formuleren. Deze schetsbladen zijn de leidraad van een proces dat stap voor stap herleid, hertekend, herschikt en teruggebracht wordt tot de wezenlijke kern, namelijk het pure, belangeloze welgevallen aan iets, waarin op directe wijze alle denkbare concepties van ruimte, volume, spanning en ritme opgenomen en maximaal benut zijn. Een creatief proces dat een intrinsieke visuele aantrekkingskracht en zeggingskracht uitoefent, een bestaansrecht opeist dat evenzeer leidt tot verwondering, fascinatie èn emotie! En al is het toeval bewust uitgesloten, de suggestie blijft evenwel voor de kijker overeind, wat de aantrekkelijkheid van dit werk verhoogt. Dit werk is in eerste instantie echter een vormelijk gegeven, een analyse en compositie van abstracte vormen, een omhoog strevende dynamiek van lijnen, stroken en banen, die zich verzetten tegen de vanzelfsprekendheid van onze alledaagse herkenningspatronen. Peilend naar de inwerkingen op de menselijke psyche relateer ik de reliëfs en objecten van Rik Annerel niet enkel alleen aan de architectuur en de ruimtelijke ordening, maar in deze artefacten vooral aan de muziek, misschien de meest ontroerende en vervoerende kunstdiscipline, maar ook de meest abstracte, wiskundige en ijle kunstuiting. In zijn boek Vom Musikalisch-Schönen stelde de Weense musicoloog Eduard Hanslick (1825- 1904) dat muziek een geheel eigen taal bezit die op anders niets berust dan op haar eigen middelen zoals ritme, harmonie, melodie. Dat Annerel als fervent liefhebber van renaissance- en barokmuziek zich terdege bewust is van de overdrachtelijke kenmerken en samenhang tussen gehoor en gezicht, blijkt uit de fel doorgedreven compositorische wetmatigheden waarmee hij voor alles ritmische waarden wil visualiseren, d.w.z. waarden die in hun eenvoud zowel de beeldende uitdrukking als de visuele ervaring en muzikale expressie ervan weergeven. Een verinnerlijkte beweging die zich voor de beschouwer opricht als een contemplatief allesomvattend environment van aanwezigheid, van stilte. Dus toch geen koele, afstandelijke kunst, zoals aanvankelijk iedereen denkt!

Zwart-wit
(bij een werk van Rik Annerel)

Zwart houdt wit
rechtlijnig in toom,
splijt de witruimte strak
in twee identieke kavels.

Wit daagt zwart
uit, gelijnde dimensie
schilferend gespoord
in doorleefde materie.

Zwart klit vast aan wit,
wijzigt de lijn van het verhaal
versplinterd door een zuiver licht

Beeldenloos berustend houden
zij elkaar nu in de gaten, siddert
hun huid in al hun zeggenschap

Freddy Huylenbroeck │Hamme, 2021-03-20